Trả lại không gian sinh hoạt cộng đồng cho Chùa Cầu

Năm 2016, Ông Nguyễn Thượng Hỷ được mời tham gia về dự án tu bổ chùa Cầu và đã có bài tham luận trong đó có nội dụng ngắn về giải pháp là nên trở về với giai đoạn trước năm 1986, nghĩa là hạ lại code nền lòng cầu phẳng. Tuy nhiên, người chủ trì hội thảo lúc đó không cho trình bày tham luận của tác giả.

Năm nay, khi tiếp tục có hội thảo với mục đích đóng góp tham vấn về giải pháp tu bổ, sau khi đã hạ giải toàn bộ chùa Cầu, Họa sĩ Nguyễn Thượng Hỷ – một người trên 40 năm với công việc chuyên môn và cũng đã có một số thành công nhất định được ghi nhận (năm 2014 nhận giải thưởng về Bảo Tồn kiến trúc cổ tại Nhật Bản – giải thưởng của DAIFUMI International Awart) đã luôn nghĩ về trách nhiệm cần phải đóng góp cho công việc bảo tồn kiến trúc cổ tại Quảng Nam, tại Hội An nhận thấy đây là việc rất quan trọng, nên cá nhân ông đã đưa ra những dòng trao đổi về việc tu bổ với tựa đề: “Trả lại không gian sinh hoạt cộng đồng cho Chùa Cầu.”Hội An là thành phố Faifô xưa, nơi mà ba ông Hỷ đã có thời gian dài làm việc vào những năm 50 đến 70 của thế kỷ XX, và cũng là nơi mà từ những năm từ 1980 đến hôm nay, ông đã có rất nhiều khoảng thời gian ở và làm việc trong lĩnh vực bảo tồn, bảo tàng, như sưu tầm; thiết kế trưng bày phòng truyền thống, bảo tàng Văn Hóa Sa Huỳnh, Bảo Tàng ngành Y; đo vẽ các ngôi nhà cổ trong phố cổ, trong đó có kiến trúc Chùa Cầu… Để đóng góp cho công việc tu bổ một kiến trúc được xem như biểu trưng, một báu vật của thành phố cổ đã được UNESCO ghi danh vào Di Sản Văn Hóa Thế Giới, ông Hỷ đã gửi những ý kiến đóng góp của mình lên báo Quảng Nam, là cơ quan Ngôn Luận của Đảng, Nhân dân tỉnh Quảng Nam và đã đăng tải vào số ngày 04/11/2023; đến báo Thời Nay, là ấn phẩm của Báo Nhân Dân và cũng đã ra số ngày 2/11/2023.

Không thể dựa vào lần trùng tu năm 1986 để xác định sàn chùa

• “Ngoài trừ việc tu bổ nâng từ sàn bằng thành sàn cong vào lần tu bổ năm 1986, không ghi nhận thông tin nào (bao gồm cả tư liệu ghi chép và hình ảnh) về việc thay đổi cốt sàn qua các lần tu bổ, sửa chữa trước đó. Ngoài ra, hồ sơ thiết kế và báo cáo kết quả trùng tu năm 1986 cũng không thể hiện rõ lý do, mục đích của việc nâng sàn cầu.”
• Ngoài ra, bia trùng tu Lai Viễn Kiều lập năm 1817 có mô tả: “…Cầu có mái, dưới lát ván bình thản như đi trên đất bằng, …”, không có cơ sở để xác định sàn cầu thời điểm đó cong hay thẳng, nhưng có thể đưa ra nhận định là nếu sàn cong thì có thể độ cong không lớn, không gây trở ngại lớn cho việc lưu thông qua cầu.
• Không có cơ sở để khẳng định sự xuất hiện của các dầm thép đỡ sàn cầu vào thời điểm nào nhưng ảnh hiện trạng trước tu bổ năm 1986 đã có các dầm này. Đây là loại thép hình – vật liệu mới của phương Tây vào khoảng cuối thế kỷ 19, có thể do người Pháp du nhập vào Việt Nam và đã sử dụng chúng trong lần tu bổ, sửa chữa Chùa cầu vào năm 1875 hoặc 1915(?), tuy nhiên, điều này cũng chỉ là phỏng đoán.” (hết trích)

Trích dẫn vài chi tiết tại mục 1 của bản báo cáo ”Tóm lược kết quả điều tra, khảo sát và đề xuất phương án tu bổ, phục hồi hình dáng kiến trúc sàn Cầu – thuộc dự án Tu bổ, tôn tạo di tích Chùa Cầu”, ông Nguyễn Thượng Hỷ đã nếu ra lập luận như sau:

• Thứ nhất: Việc nâng cầu vào năm 1986 mà người thiết kế là ông Lê Thành Vinh thuộc cơ quan Trung Tâm Bảo Quản Tu Bổ Di Tích Trung Ương (xem bản vẽ ở cuối bài Hội An 1986 Lai Viễn Kiều -Thiết Kế Phục Hồi) là không thể hiện rõ lý do, mục đích của việc nâng sàn cầu. Một việc quá quan trọng về nâng sàn cầu của một kiến trúc đặc biệt của Hội An sao lại có thể “tùy tiện”?
• Thứ hai: trích về bia trùng tu Lai Viễn Kiều năm 1817 “…Cầu có mái, dưới lát ván bình thản như đi trên đất bằng, …”, không có cơ sở để xác định sàn cầu thời điểm đó cong hay thẳng, nhưng có thể đưa ra nhận định là nếu sàn cong thì có thể độ cong không lớn,..

Theo báo cáo trùng tu năm 1986 không ghi nhận thông tin nào (bao gồm cả tư liệu ghi chép và hình ảnh) về việc thay đổi cốt sàn qua các lần tu bổ, sửa chữa trước đó. Ngoài ra, hồ sơ thiết kế và báo cáo kết quả trùng tu năm 1986 cũng không thể hiện rõ lý do, mục đích của việc nâng sàn cầu. Sự xuất hiện của các dầm thép đỡ sàn cầu cũng không thể xác định được thời điểm đó cầu cong hay thẳng. Các nhà nghiên cứu văn hóa cho rằng từ năm 1915 đến năm 1986, sàn chùa Cầu thẳng, nhưng sau cuộc tu bổ từ năm 1986 thì sàn chùa Cầu lại có hình dáng cong.